Эксперты Студэнцкай абсерваторыі, якія ўваходзяць у Задзіночанне Беларускіх студэнтаў, у супрацы з Грамадскім балонскім камітэтам правялі аналіз сітуацыі ў беларускіх ВНУ і сабралі ўсе вядомыя публічныя кейсы ціску ў аглядную справаздачу (спасылка). Цэнтральным кейсам справаздачы стала Справа студэнтаў, cуд па якой пачаўся 14 мая 2021 года і скончыўся 16 ліпеня 2021 года прысудам для абвінавачаных на 2 і 2,5 гады пазбаўлення волі.
Акром сведчанняў пра ціск у асобных ВНУ (БДМУ, БДУІРы, БДАМ, БДУ, БДЭУ, БДПУ, МДЛУ, БрДУ, ГрДУ і ПДУ, а таксама некаторых іншых), фокусам справаздачы стаў стан студэнтаў у выгнанні. На гэты момант сотні беларускіх студэнтаў і студэнтак вучацца ў еўрапейскіх ВНУ пасьля адлічэння ці тэрміновага пераезду. ЗБС адзначае адсутнасць празрыстасці і ўдзелу студэнтаў у прыняцці рашэнняў органамі сістэм падтрымкі беларускіх студэнтаў. Акрамя таго, паводле звестак, атрыманых ад заяўнікаў і пацверджаных ЗБС, існавалі пэўныя неадпаведнасці паміж тэрміновасцю спраў аб рэпрэсіях і якасцю камунікацыі з зацікаўленымі бакамі, якія ўдзельнічаюць у адборы. Нажаль, адзначаюцца выпадкі раптоўных змяненняў у тэрмінах, ігнараванне тэрмінаў абвяшчэння рашэнняў, крытычныя затрымкі выплат, як следства, цяжкае матэрыяльнае становішча студэнтаў, якія не могуць задаволіць свае асноўныя патрэбы, што прыводзіць да немагчымасці паўнавартаснага функцыянавання. іх матывацыі і патэнцыялу.
Вось некаторыя з праблем, якія ўзніклі з моманту абвяшчэння стыпендый. У снежні 2020 года Еўрапейская камісія абвясціла праграму дапамогі беларускай грамадзянскай супольнасці «EU4Belarus: салідарнасць з народам Беларусі», у тым ліку, падтрымку моладзі і маладых спецыялістаў, якія ўцякаюць ад пераследу. Ідэя і дэталі прапанаванай падтрымкі былі апісаны ў адпаведных рэкамендацыях, дзе таксама вызначаны тэрміны падачы і разгляду заявак. Задзіночанне беларускіх студэнтаў атрымала шмат запытаў і скаргаў на адсутнасць празрыстасці працэсаў прыняцця рашэнняў, якія асацыяцыя перадала ў Цэнтральнае агенцтва кіравання праектамі, якое знаходзіцца ў Вільні (Літва). Тым не менш, паўстала іншае пытанне: выдзеленыя стыпендыі не дайшлі да атрымальнікаў, нягледзячы на тое, што з моманту заканчэння тэрміну прайшло каля 3 месяцаў.
За бюракратычнымі правалочкамі стаяць трагічныя гісторыі студэнтаў, якія апынуліся ў сітуацыі фінансавай нявызначанасці з-за гэтай затрымкі. Адлічаная студэнтка Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта, якая цяпер жыве і вучыцца ў Літве і была намінаваныя на стыпендыю, здзейсніла спробу самагубства. Яе сябры і калегі мяркуюць, што гэта адбылося з-за яе цяжкага псіхаэмацыйнага стану, які ў немалой ступені быў выкліканы яе фінансавым становішчам.
Далей ЗБС прыводзіць параўнальны аналіз праграм падтрымкі, прымаючы да ўвагі цяжкасці і праблемы, узніклыя ў стыпендыятаў, і рэкамендацыі да стэйкхолдэраў.
Поўная версія справаздачы даступная на сайце ЗБС (спасылка).